Grub herstellen en aanpassen opstartvolgorde

1. Grub, oftewel de Grand Unified Bootloader, is de meestgebruikte opstartlader in Linux. Dat is niet voor niets: het ding start werkelijk alle denkbare besturingssystemen op. Alle Linux-distro's, alle Windows-soorten, alle DOS-soorten, alle BSD-soorten, Apple Mac OS/X, noem maar op. 

Op mijn meervoudig opstartbare flaptop stonden ooit 10 verschillende besturingssystemen in de menulijst van Grub: gebroederlijk naast elkaar op één harde schijf....

Grub is bewijs voor de kracht van de eenvoud: het programmaatje is zeer eenvoudig maar tevens krachtig en veelzijdig. Toch kunt u wel eens tegen een probleempje aanlopen met Grub. Hier staan de meest vóórkomende beschreven, met de oplossing erbij. Verder staan er wat tips om Grub aan te passen.

Grub herstellen bij ouderwets BIOS (bijvoorbeeld omdat Windows Grub heeft overschreven)

2. De belangrijkste (maar zeker niet de enige) oorzaak van beschadiging van Grub, is ongewenst gedrag van Windows. Als u eerst Linux installeert en daarna pas Windows, dan raakt u namelijk opstartlader Grub kwijt. Daarom kunt u voortaan beter Windows als eerste installeren. 

Ook kunt u Grub kwijtraken door het starten van een herstelwindows (vanaf een "verborgen" herstelpartitie op de harde schijf, oftewel Recovery), die uw Windows schoon terugzet naar de fabrieksinstellingen. 

Maar er kunnen ook nog andere redenen zijn, waardoor Grub wordt beschadigd of zelfs in het geheel niet wordt geïnstalleerd bij installatie van Ubuntu of Linux Mint.

Gelukkig is dit probleem makkelijk op te lossen. Wel is het heel belangrijk, dat u de onderstaande instructie precies opvolgt.

Grub bestaat uit twee delen. Ten eerste het programmaatje zelf, dat in de MBR staat. De Master Boot Record is de eerste sector van de harde schijf. 

Ten tweede is er de opstartmenulijst met de verschillende besturingssystemen, alsook enkele ondersteunende bestanden. Die staan niet in de MBR, maar op de actieve Linuxpartitie.

Als u nu Grub herstelt in de MBR, dan moet u hem daarna dus weer even vertellen waar hij de al bestaande opstart-menulijst kan vinden.

Let op: de onderstaande instructie gaat uit van Ubuntu, maar is voor Linux Mint precies hetzelfde. Waar "Ubuntu" staat, kunt u dus ook "Linux Mint" lezen.

Reparatie gaat als volgt:

a. Start uw computer op vanaf de Ubuntu- of Mint-DVD (of vanaf een Live-USB met daarop Ubuntu of Linux Mint), in de uitprobeersessie.

Let op: gebruik alleen de DVD van de Ubuntu- of Mintversie die u wil herstellen. Dus bij Ubuntu 14.04 de DVD van 14.04.


b. Nu is het van belang dat u te weten komt welke benaming (partitienummer) de rootpartitie heeft (de partitie waar uw Ubuntu op is geïnstalleerd).

Kijk dit na met het programma Gparted Partition Editor. Zowel op de DVD van Ubuntu als op de DVD van Linux Mint is Gparted standaard aanwezig.

Tip: de rootpartitie van uw Ubuntu zal doorgaans geformatteerd zijn in EXT4.

Bij mijn computer heet de rootpartitie van Ubuntu sda5. In het vervolg van de instructie ga ik voor het gemak even uit van die benaming.


c. Open een terminalvenster. (CTRL-ALT-F2)

tik de volgende opdracht in (voorkom tikfouten: kopieer en plak):
sudo mount /dev/sda5 /mnt

Let op: deze opdracht geldt alleen wanneer Ubuntu op sda5 staat! Pas deze opdrachtregel aan wanneer dit bij uw computer anders is.

druk op Enter.


d. Daarna in de terminal (voorkom tikfouten: kopieer en plak):
sudo grub-install /dev/sda --root-directory=/mnt

druk op Enter.

U zou eventueel de volgende onbelangrijke foutmelding kunnen krijgen:
grub probe: error: failed to get canonical path of /cow
Installation finished. No error reported.

In dat geval is er niets aan de hand en is alles gewoon goed gegaan. De foutmelding van grub probe kunt u veilig negeren.


e. Doe daarna in de terminal:
sudo reboot

druk op Enter.

Nu zal uw computer herstarten vanaf de harde schijf (tijdig de DVD verwijderen!), en doet Grub het weer. Maar een eventuele Windows staat nog niet in het Grubmenu; ga daarvoor door naar de volgende stap.


f. Plaats nu de nieuwe Windows in het Grubmenu:

Open een terminalvenster. (CTRL-ALT-F2)

tik in (kopieer en plak):
sudo update-grub

Druk op Enter. Uw wachtwoord blijft geheel onzichtbaar, zelfs geen sterretjes, dat hoort zo.

Herstart uw computer. U zou nu weer Windows moeten zien in het Grubmenu (vermoedelijk als laatste regel).

Grub herstellen bij moderne Windows 8-computers (EFI of UEFI)

3. De instructie voor het herstellen van Grub bij een moderne Windows 8-computer die draait op EFI of UEFI, vindt u hier.

Grub aanpassen: opstartmenu altijd zichtbaar

4. Op een tweevoudig opstartbare computer, met bijvoorbeeld Linux naast Windows, is het opstartmenu van Grub altijd zichtbaar. 

Maar niet op een enkelvoudig opstartbare computer met alleen Linux: dan ziet u nooit een Grubmenu. Dat kan soms wel eens lastig zijn. 

Als volgt maakt u het Grubmenu altijd zichtbaar:

a. Open een terminalvenster. (CTRL-ALT-F2)


b. Installeer eerst wat gereedschap. Tik de volgende opdracht in de terminal (voorkom tikfouten: kopieer en plak):

sudo apt-get install gksu leafpad

Druk op Enter. Tik desgevraagd uw wachtwoord in; dat blijft geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes, dat hoort zo.


c. Open een instellingenbestand. Kopieer en plak de volgende regel in de terminal:

gksudo leafpad /etc/default/grub

Druk op Enter.


d. Zoek de drie opeenvolgende regels waarin TIMEOUT voorkomt, en vervang die door de onderstaande drie regels (kopieer en plak, dat is het beste):

#GRUB_HIDDEN_TIMEOUT=0
GRUB_HIDDEN_TIMEOUT_QUIET=true
GRUB_TIMEOUT=5


e. Sla het gewijzigde tekstbestand op en sluit het. 


f. Genereer nu een nieuw Grubmenu. Kopieer en plak de volgende regel in de terminal:

sudo update-grub

Druk op Enter.


g. Herstart daarna uw computer. Het Grubmenu zou nu automatisch gedurende 5 seconden in beeld moeten komen, zonder dat u er iets voor hoeft te doen.

Grub aanpassen: mooie achtergrondfoto voor het menu

5. Het menu van Grub is functioneel, maar niet bepaald mooi. Nu u toch in de weer bent met Grub, is het misschien wel leuk om Grub even te verfraaien.

Grub aanpassen: opstartvolgorde veranderen

6. Grub is bijzonder aanpasbaar, zoals het ook hoort in Linux. De opstartvolgorde in het Grubmenu kunt u aanpassen.

Grub aanpassen: opstartvertraging vergroten of verkleinen

7. Voor het veranderen van de opstartvertraging dient u het opstartmenu van Grub te bewerken. Dat kan als volgt.

a. Zorg er allereerst voor, dat u zowel gksu als leafpad hebt geïnstalleerd:

Open een terminalvenster. (CTRL-ALT-F2)

tik in (kopieer en plak):
sudo apt-get install gksu leafpad

Druk op Enter. Tik desgevraagd uw wachtwoord in; dit blijft geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes, dat hoort zo.

b. Tik vervolgens in de terminal (gebruik kopiëren en plakken, om tikfouten te voorkomen):
gksudo leafpad /etc/default/grub

Druk op Enter.

Het gaat om de volgende regel: GRUB_TIMEOUT (de zichtbaarheidtijd van het opstartmenu, in seconden). Verander dit naar believen.

Let op: het heeft geen effect als u de tijd op 0 zet, want dan verandert het systeem dat in 10. Een goede noodoplossing is om de tijd op 0.1 (Engelse notatie voor 0,1) te zetten; dat werkt wel, want daarmee is het teruggebracht naar ééntiende van een seconde.

Alleen van belang voor een enkelvoudig opstartbare computer: via GRUB_HIDDEN_TIMEOUT regelt u het aantal seconden dat u hebt voor het zichtbaar maken van het Grubmenu met de Shift-toets. Op een enkelvoudig opstartbare computer is het Grubmenu immers standaard onzichtbaar.

GRUB_HIDDEN_TIMEOUT zet ik zelf altijd op 3, want anders is het lastig om de Shift-toets tijdig in te drukken. Let op: staat het teken # (hekje) aan het begin van de regel, haal het dan weg, want pas daarmee wordt deze regel actief.

Voor zover u het nog niet weet: u dient de Shift-toets dan in te drukken direct na het verdwijnen van het BIOS-scherm. En ingedrukt te houden, dus pas loslaten wanneer het Grubmenu te zien is.
Let op: op sommige computers werkt alleen de linker-SHIFT-toets of alleen de rechter-SHIFT-toets.

Sla het gewijzigde bestand op en sluit het.

g. Voor het blijvend maken van de wijzigingen die u hebt aangebracht, doet u daarna in de terminal (kopieer en plak):

sudo update-grub

Druk op Enter. Uw wachtwoord blijft geheel onzichtbaar wanneer u het intikt, u ziet zelfs geen sterretjes. Dat hoort zo.
Druk wederom op Enter.

Noodingrepen in Grub

8. Soms is het nodig om een noodingreep te doen in Grub. Bijvoorbeeld wanneer u de tijd dat het opstartmenu zichtbaar moet zijn, op 0 seconden hebt gezet en naderhand Windows als eerste in de opstartvolgorde hebt geplaatst (het is mij weleens gebeurd, zucht....). 

U krijgt dan met geen mogelijkheid Ubuntu of Linux Mint meer gestart. Behalve met een noodingreep. Tijdelijke noodingrepen kunt u doen in:
/boot/grub/grub.cfg

Uw handmatige wijzigingen verdwijnen daar weer uit, bij de eerstvolgende keer dat update-grub wordt uitgevoerd. Maar zo kunt u tenminste Ubuntu of Linux Mint weer opstarten.

Aanpak:
- start eerst uw computer op vanaf de Ubuntu- of Mint-DVD.

- ga na, op welke partitie van de harde schijf Ubuntu of Linux Mint is geïnstalleerd.

- koppel die partitie aan. Een voorbeeld is het makkelijkste. Als Ubuntu of Linux Mint bijvoorbeeld opsda5 staat, dan koppelt u die partitie als volgt aan:

Open een terminalvenster. (CTRL-ALT-F2)

Tik in (kopieer en plak):
sudo mount /dev/sda5 /mnt
druk op Enter. Het is een LiveDVD-sessie, dus u hoeft geen wachtwoord in te tikken.

Tik vervolgens in de terminal in (kopieer en plak):
sudo gedit /mnt/boot/grub/grub.cfg
druk op Enter.

Gebruikt u de Xubuntu- of Lubuntu-DVD? Vervang dan het woordje gedit door leafpad (Lubuntu en Xubuntu 12.04) respectievelijk mousepad (Xubuntu 14.04).

Nu opent zich een tekstbestand.
Tamelijk bovenaan in dat tekstbestand, staat de regel:
set default="6" (voorbeeld, het cijfer kan anders zijn).

Om Ubuntu of Linux Mint weer op te laten starten, verandert u het cijfer in 0 (nul). Dus:
set default="0"

Opslaan, sluiten, computer herstarten vanaf de harde schijf. Ubuntu of linux mint zou nu weer automatisch op moeten starten. Het eerste wat u daarna wil doen, is uiteraard de opstartvolgorde respectievelijk de zichtbaarheidsduur van het opstartmenu, blijvend goed zetten.

Grub verwijderen (terug naar uitsluitend Windows)

9. Kort gezegd komt dit neer op het vervangen van Linux opstartlader Grub, door Microsoft opstartlader NT Loader, in de Master Boot record (MBR) van de harde schijf. Daar zijn vele manieren voor.

Met de installatie-CD van Windows XP

Hiervoor hebt u een echte installatie-CD van Windows XP nodig; dus geen Recoveryschijf. Hebt u zo'n CD niet? Sla dit punt dan over en ga direct naar punt 9.4 op deze pagina.

9.1. Start de computer vanaf een installatie-CD van Windows XP en kies R voor herstellen of repareren. Er komt nu een consolescherm met een menu. 

Kies het nummer van de Windowspartitie (normaal gesproken 1 voor C:\Windows) en tik het administrator-wachtwoord in.

Installeer NT Loader met de achtereenvolgende twee opdrachten:

fixboot C:

Druk op Enter

fixmbr

Druk op Enter

Hierbij is C: de letter van de Windows-schijf.

Met de installatie-DVD van Windows 7

9.2. Hiervoor heeft u een echte installatie-DVD nodig van Windows 7; dus geen Recoveryschijf. Hebt u zo'n DVD niet? Sla dit punt dan over en ga direct naar punt 9.4 op deze pagina.


Nu de aanpak zelf.

a. Stop de installatieschijf van Windows 7 in het DVD-station en start de computer daarvan op.

b. Druk desgevraagd op een toets (spatiebalk is altijd veilig)

c. Kies eventueel uw taal en toetsenbord, en druk op Next.

d. Klik op Repair your computer.

e. Klik op het besturingssysteem dat u wil "repareren", en klik daarna op Next.

f. In de System Recovery Options klikt u op Command Prompt.

g. Nu krijgt u een terminalvenster voor ogen (DOS-venstertje). Tik in:  Bootrec.exe /Fixboot en druk daarna op Enter. 

Let op: er staat een spatie tussen Bootrec.exe en /Fixboot.

h. Tik daarna in: Bootrec.exe /FixMbr  en druk op Enter 

Let op: er staat een spatie tussen Bootrec.exe en /FixMBR.

Met de installatie-DVD van Windows 8.x of 10

9.3. Hiervoor heeft u een echte installatie-DVD nodig van Windows 8.x of 10; dus geen Recoveryschijf.

Wat u ook kunt gebruiken is een gratis evaluatieschijf van Windows 10 Enterprise, waarvan u het iso-bestand kunt ophalen bij Microsoft. U dient daar wel een (eveneens gratis) Microsoft-account voor aan te maken, maar dat kan ook met een nepnaam.

Vervolgens moet u dan het opgehaalde iso-bestand op een DVD branden.

Met de gratis Ultimate Boot CD

9.4. Geen installatie-CD of -DVD van Windows? Dan kunt u NT Loader ook terugzetten met een andere reddings-CD. Bijvoorbeeld de Ultimate Boot CD (UBCD). Deze kunt u hier binnenhalen. Kies het .iso van de stabiele versie, en brand er een CD van.

Start uw computer op vanaf de UBCD (zorg ervoor, dat het CD-station als eerste staat vermeld in de opstartvolgorde in het BIOS). 

UBCD heeft verschillende gereedschappen aan boord, om NT Loader terug te zetten in het MBR. Ik beschrijf er slechts één van.

In het menu selecteert u HDD, daarna Boot Management, en daarna Super Grub Disk. Daarna nogmaals op Enter drukken, om de Super Grub Disk te starten. Vervolgens kiest u:
Win => MBR &  !WIN!   :(((((((((((((((((((((((((((((((((
Druk op Enter. 

De overdaad aan haakjes (zucht) is overigens niet mijn idee, maar het idee van de maker van de Super Grub Disk...

Daarmee bent u klaar. Herstart uw computer op de normale manier. Uw computer zou nu moeten doorstarten in Windows.

Met een diskette

9.5. Voor Windows XP kan het ook met een diskette: Start uw PC op met een opstartbare DOS-diskette en voer de volgende opdracht uit in een DOS-venstertje:  fdisk /mbr

Let op: er staat een spatie tussen fdisk en /mbr.

Met een USB-stick

9.6. Tot slot kan het ook nog met een USB-stick (geheugenstaafje). Daar zijn drie programma's voor nodig: Unetbootin, FreeDOS en Testdisk for DOS.

a. Maak een USB-stick

b. Haal Testdisk voor DOS binnen.

c. Pak de bestanden testdisk.exe en CWSDPMI.EXE uit, en plaats ze op die opstartbare USB-staaf.

d. Start vervolgens de computer op vanaf de USB-staaf. Bij Default gewoon op Enter drukken.

e. Nu start FreeDOS zelf. Kies voor FreeDOS Safe Mode (don't load any drivers) en druk op Enter.

f. Tik daarna in: C:
en druk op Enter.

g. tik nu in: testdisk
en druk op Enter.

h. Selecteer [No Log] en druk op Enter.

i. Selecteer de harde schijf waar het om gaat: doorgaans de tweede keuze (de eerste keuze is de USB-staaf!). Druk op Enter.

j. Kies [ Intel ] en druk op Enter.

k. Selecteer [ MBR Code ] en druk op Enter. Tik desgevraagd y (yes) in en druk weer op Enter.

En we zijn klaar voor de reparatie van GRUB

Suc6