Multimedia

Er zijn verschillende grafische frontends om cd's en dvd's te branden. Persoonlijk vind ik K3b erg goed. Hieronder worden de onderliggende tools uitgelegd.

Er is enig verschil tussen kernel 2.4.x en 2.6.x wat betreft cd-branders. Bij kernel 2.4.x had je „SCSI-emulatie” in de kernel nodig. De meeste cd-branders zijn van het type IDE en gebruiken ATAPI. Er zullen weinig mensen een SCSI-brander hebben. Het ATAPI-protocol is in essentie het versturen van SCSI-commando's over IDE, wat nodig is om verwisselbare media te kunnen gebruiken. Niet alle SCSI-commando's worden ondersteund door ATAPI, maar slechts een subset.

Om de „SCSI-emulatie” te gebruiken moet een kernel uit de 2.4.x-reeks gestart worden met de optie hdc=ide-scsi, met in plaats van hdc de device voor de cd-brander. (Deze optie kan worden meegenomen in de configuratie van je bootloader. Zie sectie Bootloader.) Ide-scsi is het onderdeel dat SCSI-emulatie genoemd wordt. Deze naam is enigszins misleidend. Wat geëmuleerd wordt, is dat een ATAPI-brander omgetoverd wordt tot een „echt” SCSI-apparaat door de ontbrekende SCSI-commando's in ATAPI toe te voegen.

Met kernel 2.6.x is dit niet meer nodig. De methode van kernel 2.4.x is onnodig lastig en bemoeilijkt onderhoud. Verder zou het slecht geïmplementeerd zijn en al geruimte tijd zonder maintainer zitten. Met kernel 2.6.x is er een nettere oplossing gekomen in de vorm van ide-cd. Er zijn geen opties voor de kernel meer nodig.

Cdrecord in combinatie met mkisofs (samen cdrtools genoemd) is de basis voor het branden van cd's. Cdrecord kan een ISO-bestand op cd branden en mkisofs maakt ISO-bestanden aan.

Om data op een cd te branden, maak je eerst een ISO aan met mkisofs -J -o isofile directory. De optie -J zorgt ervoor dat Joliet-extensies worden gebruikt. Dat is nodig om lange bestandsnamen onder Windows te laten zien. Om het bestandssysteem meer op een Unix-bestandssysteem te laten lijken, zijn er de Rock Ridge-extensies. Gebruik daarvoor de optie -r. Met Rock Ridge zijn lange bestandsnamen mogelijk en ook permissies kunnen worden gebruikt. Je kunt op dezelfde cd beide (Joliet en Rock Ridge) tegelijk gebruiken. Voor permissies is Rock Ridge zeker nodig, voor alleen lange bestandsnamen kun je ook af met alleen Joliet.

Heb je een ISO-bestand gemaakt, dan kun je hem op een cd branden met cdrecord. Het gebruik: cdrecord -v speed=16 dev=/dev/hdc -data isofile, met in plaats van 16 de gewenste brandsnelheid en in plaats van hdc de device voor de cd-brander. (Gebruik voor kernel 2.4.x met „SCSI-emulatie” het devicenummer dat je kunt achterhalen met cdrecord -scanbus.)

Het is zeker op een modern systeem niet nodig om eerst een ISO te maken en dan pas te branden. Het kan veel sneller door de output van mkisofs door te pipen naar cdrecord. Dat doe je met: mkisofs -J directory | cdrecord -v dev=/dev/hdx speed=16 -data -. De - achter -data zorgt ervoor dat cdrecord data inleest van stdin (wat gelijk is aan de stdout van mkisofs door het pipen, zie ook sectie Pipelines, redirecting en backquotes).

Alle nieuwe cd-branders hebben burnproof, waarmee cd's minder snel zullen mislukken bij hoge load tijdens het branden. Het is sterk aan te raden dit te gebruiken, zeker als je on-the-fly (zoals hiervoor uitgelegd) gaat branden. Om burnproof te gebruiken, moet je de optie driveropts=burnfree gebruiken bij cdrecord. Een herschrijfbare cd kan snel worden gewist met de optie -bank=fast bij cdrecord. Vervang fast door disc om de gehele cd te wissen.

Je kunt audio-cd's branden met cdrecord -v speed=16 dev=/dev/hdx -audio -pad track1.wav track2.wav. De optie -pad zorgt ervoor dat de cd compatible is met de meeste afspeelapparatuur. Audio en data combineren is ook mogelijk. Dan gebruik je bij cdrecord simpelweg data- en audio-argumenten achter elkaar (-data en -audio).

Zie voor meer informatie de manual pages van mkisofs en cdrecord.

Voor het branden van dvd's is andere software nodig. Hiervoor is dvd+rw-tools de standaard geworden.

Op de command line moet je growisofs aanroepen om een dvd te branden. Growisofs is een frontend voor mkisofs, maar het brandt ook meteen de dvd. De meeste opties van mkisofs kunnen ook hiervoor gebruikt worden. Een voorbeeld om een dvd te branden met Joliet-extensies: growisofs -Z /dev/hdc -J bestanden. De optie -Z is om een eerste (of enige) sessie op een dvd te branden. Vervang hdc door de device van de dvd-brander. Er zal altijd on-the-fly gebrand worden.

Het is niet nodig de snelheid op te geven. Growisofs zal automatisch de hoogste snelheid gebruiken. Buffer underruns worden ook automatisch afgehandeld. Voor het overschrijven van een dvd+rw of dvd-rw is het niet nodig de dvd eerst te wissen. Je kunt er direct overheen branden. Growisofs heeft er dan ook geen optie voor.

Zie voor meer informatie de manual page van growisofs.

De min of meer klassieke clone van Winamp is XMMS. Wellicht mede doordat de maintainers het vertikten over te gaan op een moderne GUI-library (GTK+ versie 2 i.p.v. 1) is het een langzame dood gestorven. Een interessante Winamp-clone met een moderne GUI is Audacious. Clone wil hier zeggen dat het er hetzelfde uitziet en skins voor Winamp kan gebruiken. Enkele uitgebreidere audiospelers zijn Amarok voor KDE en Rhythmbox voor GNOME.

De meeste audiospelers kunnen naast de bekende MP3's ook verschillende andere audioformaten afspelen, zoals AAC en Vorbis.

Videobestanden eindigen vaak op .avi of .mpg. Dat zijn verpakkingsformaten (Engels: container formats) waar de eigenlijke video- en audiostromen in kunnen zitten. Veelvoorkomende verpakkingsformaten zijn AVI, MPEG en MOV. Je hebt ook enkele nieuwere verpakkingsformaten, zoals Ogg, Ogm en Matroska en op dvd's wordt VOB gebruikt.

De video- en audiodata kan op allerlei manieren geëncodeerd zijn. Veelvoorkomende encoderingen voor video zijn MPEG-1, MPEG-2, DivX en XviD, enkele encoderingen voor audio zijn MP3, AC3 en Vorbis. Een codec noem je wat de video- en audiodata encodeert of decodeert. Er zijn dus codecs nodig voor alle video- en audioformaten die je wilt kunnen afspelen. (Die voor audiodata kunnen ook gedeeld worden met audiospelers.)

Ondertiteling is er ook in verschillende formaten. SRT en SubRip kom je het meeste tegen. Het zijn simpelweg tekstbestanden met timinginformatie. VobSub (eindigt vaak ook op .sub in de bestandsnaam) is een heel ander formaat. Het wordt vaak vergezeld door ifo- en idx-bestanden, waar wat extra informatie in staat, zoals de positie van de ondertiteling. VobSub-bestanden zijn veel groter en bevatten geen tekst. Het is een kopie van de videostroom voor de ondertiteling op een dvd-films.

De eerste videospelers die echt veel moderne codecs bevatten waren MPlayer en Xine. Een andere mooie speler is VLC. Deze spelers zijn vrij monolitisch van aard: ze bevatten de meeste codecs intern of gebruiken rechtstreeks allerlei libary's. De standaard speler van GNOME is Totem. Totem maakt gebruik van GStreamer, een multimediaframework (zie ook sectie Geluid). Alle codecs die je nodig hebt, moet je installeren als plugins voor Gstreamer. Om RealPlayer-filmpjes en -audio (.rm/.ram) af te spelen, kun je de Linux-versie van realplayer gebruiken. Deze is te vinden op http://www.real.com/linux.

Veel mediaspelers maken gebruik van de extensie van X genaamd Xv (X video). Dat geeft hardwareondersteuning voor videoweergave m.b.v. overlays.

Bijna alle dvd's met filmmateriaal erop zijn geëncrypteerd met CSS (Content Scrambling System). In september 1999 had de Noorse tiener Jon Johansen samen met een onbekende Nederlander en Duitser (beide lid van een groep genaamd MORE, Masters of Reverse Engineering) ontdekt hoe het CSS-algoritme werkt en had DeCSS geschreven om CSS te decrypteren. DeCSS was een tooltje voor Windows. Hiervan afgeleid zijn de library's libcss en het nieuwere libdvdcss. Jon is in de tussentijd tweemaal aangeklaagd voor DeCSS, maar is beide keren vrijgesproken. Toch kom je in een grijs gebied van de wetgeving terecht als je gaat kijken naar of libdvdcss nou legaal is of niet. Het verschilt ook zeker per land. Het standpunt van Jon en vele anderen is dat het mogelijk moet zijn een door jou aangeschafte dvd te bekijken.

Distributiemakers nemen vaak het zekere voor het onzekere en bieden je libdvdcss in ieder geval niet bij de standaard installatie aan. Libdvdcss is te vinden op http://developers.videolan.org/libdvdcss/. Controleer of je distributie een pakket aanbiedt om het eenvoudig te installeren.

Dvd's bevatten naast CSS-encryptie ook nog een regiocode. De regio's zijn verzonnen om ervoor te zorgen dat er bijv. geen dvd's uit Amerika geïmporteerd kunnen worden voordat de film hier uit is. Amerika heeft regio 1, wij zitten in regio 2. Als er regio 0 op een dvd staat, dan zal geen enkele dvd-speler moeilijk doen over het afspelen. Die zijn dus feitelijk regiovrij. Educatieve en uit sommige Aziatische landen afkomstige dvd's willen dat wel eens zijn. Eerst werden er regiovrije dvd-spelers gemaakt, RPC-1 genaamd, die altijd de sleutels geven om de CSS-data mee te decrypteren. Alleen de afspeelsoftware controleerde de regio van de dvd. Deze controle was eenvoudig te omzeilen door de afspeelsoftware te kraken of te doen geloven dat de regio goed is. Alle nieuwe dvd-spelers zijn RPC-2. Die spelers controleren hardwarematig of de regio van de dvd overeenkomt met die waar de dvd-speler op ingesteld staat. Komt het niet overeen, dan geeft hij de sleutels niet aan de software. Je kunt de regio van deze spelers (meestal) vijf keer veranderen. De laatste regio die je kiest, wordt permanent. Het is mogelijk een RPC-2-speler om te zetten in een RPC-1 door een gepatchte firmware te gebruiken. (Elke dvd-speler heeft firmware, een stukje software opgeslagen in herschrijfbaar geheugen in de speler. Het vormt de controlesoftware die bepaalt hoe de speler zich gedraagt.) Op sites als http://forum.rpc1.org/portal.php zijn vele gepatchte firewares te vinden die de speler omzetten in RPC-1.

: Hoe zit dit precies? Heb je dit echt nodig om dvd-films te kunnen kijken met commerciële tools onder Windows?

De hiervoor genoemde videospelers kunnen ook dvd's afspelen. Het is daarvoor niet nodig een gepatchte firmware te gebruiken. Door libdvdcss te gebruiken kunnen de decryptiesleutels bepaald worden zonder dat de dvd-speler ze hoeft door te geven.

Er is een behoorlijk uitgebreid programma voor het verbouwen van videodata en het omzetten tussen verschillende formaten genaamd Transcode, te vinden op http://www.transcoding.org. Een van de dingen die hij kan, is een VOB-bestand (wat op een dvd staat) omzetten naar DivX, XviD of MPEG. Transcode heeft geen GUI, maar is een tekstgebaseerd programma. Het opgeven van een hele sloot argumenten (wat vaak nodig is) is niet zo heel prettig. dvd::rip (http://www.exit1.org/dvdrip/) is een makkelijke frontend voor Transcode en enkele andere tools, speciaal om dvd's te rippen.

Je kunt een dvd converteren naar verschillende formaten. Een AVI met daarin XviD voor video en MP3 voor audio wordt veel gebruikt. Kies liever XviD i.p.v. DivX. XviD is een open-sourceversie van DivX, maar belangrijker dan dat: er is alleen een binary library te krijgen om DivX te encoderen en die kan nog wel eens problemen geven. XviD werkt altijd goed.

Met Transcode kun je ook de ondertitelingtracks rippen. Je hebt dan een VobSub-bestand van enkele MB's, afhankelijk van hoeveel ondertiteling er is. Het is mogelijk dit om te zetten naar SRT (ondertiteling in tekstformaat) door de plaatjes te OCR'en. OCR (optical character recognition) wordt vooral gebruikt om gescande tekst om te zetten in tekst, maar je kunt het ook gebruiken om veel kleinere ondertiteling te maken. Geschikte OCR-software is GOCR (http://jocr.sf.net). Een script om het omzetten eenvoudig te maken is te vinden op http://subtitleripper.sf.net en zit ook bij Transcode meegeleverd.

Met een tv-kaart kun je televisiebeeld zien op je monitor. Het oudste en bekendste programma om je tv-kaart te gebruiken is xawtv (http://bytesex.org/xawtv/). Alternatieven zijn tvtime (http://tvtime.sf.net) en Zapping (http://zapping.sf.net). Sommige algemene videospelers kunnen ook de tv-kaart aansturen.

Mencoder (zit bij MPlayer) is in staat van een V4L-device (zie ook sectie Tv-kaart) te lezen, dit te encoderen en in een bestand op te slaan. Daardoor kun je dus tv-beeld capturen. Analoge tv moet gedigitaliseerd worden, wat veel rekenkracht kost. Op wat voor resolutie en met wat voor compressie dat nog lukt, is afhankelijk van hoe snel je processor is en kun je het beste bepalen door wat uit te proberen. De documentatie en manual page van MPlayer/Mencoder geven voldoende informatie over hoe je dit kunt doen.

Voor het opnemen van digitale tv kun je VDR gebruiken (http://www.cadsoft.de/people/kls/vdr/). Veel informatie over digitale tv onder Linux is te vinden op http://www.linuxtv.org.

Voor het converteren van videoformaten en toepassen van verschillende bewerkingen zijn Mencoder (zit bij MPlayer) en Transcode (http://www.transcoding.org) geschikt. Transcode biedt uitgebreidere mogelijkheden, maar is wel minder makkelijk in gebruik.

De meest bruikbare interactieve editor is Avidemux, te vinden op http://avidemux.sf.net. Het is te vergelijken met VirtualDub voor Windows. Je kunt er bewerkingen zoals knippen en plakken mee uitvoeren op AVI's en MPG. Avidemux heeft ook verschillende leuke audio- en videofilters. Voor DV (digital video, wat wordt gebruikt door digitale camera's) is Kino (http://kino.schirmacher.de) geschikt.

Het multimedialandschap wordt wel eens een patentenmijnenveld genoemd. Vanwege patenten en andere wettelijke restricties is er bij veel distributies na de installatie geen ondersteuning voor allerlei mediaformaten. Dit moet door de gebruiker na de installatie geïnstalleerd worden. Er zijn handleidingen voor verschillende distributies voor te vinden op internet.

Mediaformaten met problemen zijn MP3, QuickTime, DivX, RealMedia en MPEG. MP3 valt onder een patent van het Fraunhofer Institute dat niet compatibel is met GPL. Voor thuisgebruikers hoeven er geen royalty's voor betaald te worden. Ook QuickTime, DivX en RealMedia vallen onder patenten. MPEG is op zich een open standaard, maar er zijn blokkerende patenten van MPEG LA. En zoals in sectie Dvd-films afspelen al duidelijk werd, is de wettelijke status van CSS-library's om geëncrypteerde dvd's te kunnen afspelen niet geheel duidelijk.

Om overeenkomstige redenen worden Flash, Java en Acrobat reader ook vaak niet standaard geïnstalleerd. Bij Flash zijn er beperkingen op de verspreiding in de licentie opgenomen. Java mag gedownload en verder verspreid worden van Sun, maar alleen voor persoonlijk en niet-commercieel gebruik. Acrobat reader is propriëtaire software. Verder zijn er geen problemen mee.

Er zijn enkele volledig open mediaformaten. Ze zijn gemaakt om een alternatief te hebben zonder patentproblemen. De Xiph.org Foundation (http://www.xiph.org) heeft een verpakkingsformaat gemaakt, genaamd Ogg (bitstream). Bijbehorende encoderingen zijn Ogg Theora voor video en Ogg Vorbis voor audio. Hiervan is Ogg Vorbis het populairst (als alternatief voor MP3). Een reden hiervoor is dat Theora nog niet volledig af is. Een uitbreiding op Ogg, genaamd Ogm, heeft ook ondersteuning voor enkele propriëtaire encoderingen. Voor films is er ook XviD, een open-sourceversie van DivX. Ten slotte is er nog een redelijk populair verpakkingsformaat genaamd Matroska (http://www.matroska.org). Deze bestanden eindigen op .mkv. Ogg, Ogm en Matroska zijn allemaal modernere verpakkingsformaten dan AVI. Ze hebben ondersteuning voor streamen (over internet bijv.), meerdere audio- en videostromen en ondertiteling in het bestand zelf (ook meerdere stromen).